Herta Müller’in Tek Bacaklı Yolcu Romanında Ülke Eleştirisi

Öz

2009 yılında Nobel Edebiyat Ödülü’nü kazanan Müller, Romanya’daki komünist rejimin baskılarından dolayı doğup büyüdüğü toprakları terk etmek zorunda kalan bir yazardır. Romanya Gizli Polis Teşkilatı (Securitate) tarafından aile ve çalışma hayatında sıkı takipte tutulan yazar, geliştirdiği sembolik dille yaşadığı zorlukları kaleme almıştır. Romanya’da Alman azınlığının yaşadığı topraklarda hâkim olan komünist rejim yazarın edebi tutumunu önemli ölçüde etkilemiştir. Eserlerinde distopik bir ortam sunan Müller, kaçış, sığınma/kurtulma, tehdit, kimlik sorunları, yalnızlık, korku ve ailevi çatışmaları temel almıştır. Tek Bacaklı Yolcu (Reisende auf einem Bein) romanında aile ve arkadaşlarını geride bırakan Batı’ya geçebildiği için mutlu olmayı beklerken memleket ve sevdiklerinin özlemiyle arada kalan ana kahraman Irene’in hayatta kalma mücadelesi ele alınmıştır. Irene, sığınmacı olarak görüldüğü yeni ülkede bir tehdit unsuru olarak algılandığından yalnız bırakılmıştır ve beklentilerini gerçekleştirememiştir. Ana kahramanın korku ve beklentilerinin oluşturduğu zıtlıkla eleştiri öğesi ön plana çıkar. Eleştirinin ana kaynağı ise ülke varlığını doğru şekilde kullanmayan dikta rejimidir. Yönetim şeklinden ötürü baskı ve yoksulluk içinde bırakılan halkın sözcüsü Irene, yaptığı karşılaştırmalarla eksiklikleri gün yüzüne çıkarmıştır. Otobiyografik izler taşıyan eser, yazarın Almanya’da yaşamaya başladıktan sonra kaleme aldığı ilk eser olması bakımından da önem arz eder.

Çalışmamızda Müller’in Tek Bacaklı Yolcu (Reisende auf einem Bein) adlı romanı ülke eleştirisi yönüyle ele alınmıştır. Eserde vatandaşları kaçma girişimine sürükleyen diktatör ve uygulamaları, komünist rejim, Gizli Polis Teşkilatı, ekonomik ve sosyal refah düzeyi ülkeyi yaşanmaz kılan etmenler olarak değerlendirilmiştir. Metne bağlı inceleme yöntemiyle üretilen çalışmada yazar ve eser hakkında kısa bilgiden sonra eserden örneklerle inceleme kısmına geçilmiştir.